Tiki nerwowe - co warto wiedzieć?

 

Tiki pomagają dzieciom uwolnić nagromadzone napięcie. Są to mimowolne, nagłe, nawracające nierytmiczne ruchy lub wokalizacje. Tiki pojawiają się nieoczekiwanie, ale może je też poprzedzać nieprzyjemne uczucie dyskomfortu, często określane przez dziecko jako potrzeba wykonania tiku. W przypadku tików głosowych dziecko może odczuwać dyskomfort w postaci suchości w gardle lub swędzenia w nosie.

 

Zaburzenia tikowe są grupą schorzeń neurobehawioralnych rozpoczynających się w dzieciństwie. Zaburzania tikowe są dziedziczne, a dotyczą obszarów czołowo-podkorowych. Powstawanie tików wiąże się z zaburzeniami neuroprzekaźników, a zwłaszcza z zachowaniem równowagi między układem dopaminergicznym a serotoninergicznym.

           

TIKI

PROSTE

ZŁOŻONE

Tiki ruchowe

Dotyczą jednej grupy mięśni.

Przykłady: marszczenie czoła, mruganie oczami, otwieranie ust, grymasy śmiechu lub płaczu, unoszenie brwi, potrząsanie głową.

Wyraźne, skoordynowane wzory sekwencyjnych ruchów, mogące naśladować normalne ruchy o nieprawidłowym nasileniu i czasie trwania.

Przykłady: dotykanie nosa, dotykanie innych ludzi, wąchanie przedmiotów, podskakiwanie, kopanie.

Tiki głosowe

Wydawanie nic nie znaczących krótkich dźwięków, np. chrząkanie, pociąganie nosem.

Przykłady: chrząkanie, mlaskanie, cmokanie, szczekanie, mruczenie, czkawka

Znaczące językowo, układające się stereotypowo werbalizacje, jak wykrzykiwanie obscenicznych treści (korpolalia), naśladowanie zasłyszanych sylab, głosek lub słów (echolalia), powtarzanie własnych sylab, zgłosek lub słów.

Przykłady: wypowiadanie treści wulgarnych, powtarzanie zasłyszanych sylab, słów.

 

Dzieci mające tiki często mają inne zaburzenia współistniejące:

  • odhamowania mowa,
  • zaburzenia zachowania,
  • impulsywność,
  • trudności w skupieniu uwagi,
  • nadruchliwość,
  • objawy obsesyjno-kompulsyjne,
  • zespół Tourette’a.

Tiki najczęściej nie występują wtedy, gdy dziecko jest poddane sytuacji stresowej, napięciu, np. w szkole, lecz wtedy, gdy się po nim relaksuje. W domu, gdy napięcie mija dziecko musi się „odtikać”. Niekiedy problem nie jest niezauważalny dla innych poza domownikami.

Szczyt występowania tików przypada na ok. 10 rok życia. Najczęściej są one przejściowe i dotyczą nawet ok. 25% dzieci. Tiki przewlekłe, bardziej nasilone i utrwalone, to te, które występują przez okres dłuższy niż rok. Cierpi na nie ok 0,5% dzieci w wieku szkolnym.

 

Zespół Gilles’a Tourette’a

Zespół Tourette’a występuje u ok 0,6% populacji dzieci i młodzieży. Jest to przewlekłe schorzenie neurologiczne, polegające na występowaniu tików o dużym i utrudniającym życie nasileniu. Rozpoczyna się w dzieciństwie. Ma niezwykle zróżnicowany i zmienny obraz, związany jest także z wieloma zaburzeniami behawioralnymi i psychiatrycznymi, które bardzo komplikują przebieg choroby. Pierwsze objawy pojawiają się między 2. a 15. rokiem życia. Początkowo związane są z prostymi tikami motorycznymi. Następnie ok 10. roku życia pojawiają się tiki głosowe, wokalne, korpolalia, czyli patologiczna, mimowolna potrzeba wypowiadania nieprzyzwoitych słów, przekleństw lub obelg wypowiadanych do innych osób. Kolejnymi objawami są występujące napadowe zaburzenia koncentracji, tiki czuciowe, nadpobudliwość oraz utrudniona kontrola nad odruchami.

 

Leczenie tików

1. Psychoedukacja:

  • rodziców,
  • dziecka,
  • najbliższej rodziny,
  • nauczycieli, rówieśników.

2. Farmakoterapia.

3. Terapia poznawczo-behawioralna.

 

WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW

  1. Poinformuj nauczyciela, że została dziecku postawiona diagnoza zaburzeń tikowych i wytłumacz niekontrolowany charakter objawów.
  2. Dziecko powinno zajmować takie miejsce w klasie, żeby z jednej strony jego tiki były jak najmniej widoczne dla innych, a z drugiej strony dawało mu możliwość pełnego uczestniczenia w zajęciach.
  3. Zidentyfikuj i uprość trudne zadania, które powodują zaostrzenie tików (dzielenie zadań na mniejsze części, część zadań wykonywanych w domu).
  4. Pozwól dziecku po powrocie ze szkoły na odpoczynek.
  5. Naucz dziecku jakiego wyjaśnienia może użyć, żeby wyjaśnić występowanie tików i ich niekontrolowany charakter.
  6. Rodzice powinni nauczyć dziecko reakcji zastępczych, odraczających tik, poprzez np. ćwiczenie napinania określonych partii mięśni.
  7. Zarówno rodzice, jak i dziecko, powinni unikać niepotrzebnych sytuacji lub nieistotnych społecznie sytuacji, które mogą nasilać tiki.
  8. Ogranicz ilość czasu spędzanego przed nowoczesnymi technologiami.
  9. Wprowadź stały rytuał kładzenia się spać i stosuj go codziennie.
  10. Wyeliminuj wszystkie zaostrzające tiki aktywności 30 minut przed snem (oglądanie TV, odrabianie lekcji).
  11. Przed snem zaproponuj dziecku relaksację.
  12. Osoby z otoczenia dziecka nie powinny:
  • mówić mu żeby przestało tikać,
  • pocieszać, przytulać kiedy pojawiają się tiki,
  • karać za występowanie tików,
  • śmiać się, gdy tiki się pojawiają.
  1. W sytuacji, gdy inne dzieci zaczynają dokuczać dziecku z tikami, rodzice nie powinni interweniować kiedy nie jest to absolutnie konieczne, a nauczyć dziecko samemu udzielać wyjaśnień.

opracowała mgr Dominika Bem

 

Źródło:

1. Namysłowska I. „Psychiatria dzieci i młodzieży”, PZWL.

2. Materiały szkoleniowe „Tiki – diagnoza i terapia” Poza Schematami, Warszawa 24.11.2019r.

3. Psychologia dziecka, Newsweek extra 1/2020 „Tik i napięcie spada”.