Bajkoterapia

Co to jest bajkoterapia?

Bajkoterapia to metoda, którą wykorzystuje się do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Powieść, która ma zainteresować dziecko, musi obudzić w nim ciekawość i uruchomić wyobraźnię dziecka. Ponadto, jeśli ma ona wpłynąć na jego życie, musi pomóc dziecku w rozwijaniu jego inteligencji, porządkowaniu uczuć oraz dotyczyć jego problemów i trudności, z jakimi się boryka. Bajkoterapia pomaga w przezwyciężeniu lęków związanych z różnymi sytuacjami. Wykorzystuje się odpowiednio dobrany tekst. Dzięki temu w psychice dziecka pojawia się pozytywne myślenie, dzieci zaczynają rozumieć swoje uczucia, ich przejawy, a także przyczyny. Bajki terapeutyczne pokazują jak trzeba sobie radzić i przedstawiają pewne wzorce postępowania. Sprawiają, że dzieci zaczynają rozumieć świat, w którym żyją, przestają czuć się samotnie.

Treści zawarte w bajce pozwalają na zdobycie nowych umiejętności, umożliwiają zrozumienie nowej sytuacji i podpowiadają jak sobie z nią radzić. Zarówno dobrze kończąca się opowieść, jak i pozytywny bohater, z którym dziecko może się identyfikować, dają mu wiarę we własne umiejętności. Sytuacja, która w oczach dziecka była wcześniej beznadziejna, teraz może stać się możliwa do rozwiązania dzięki bohaterowi, który daje wzór jak nie poddawać się pomimo przeciwności. Dziecko jest w stanie radzić sobie z trudnościami takimi jak: poczucie niskiej wartości czy brakiem miłości dzięki poznanym bohaterom. Ich doświadczenia i przygody uczą, że nie należy się poddawać.

Maria Molicka przedstawia schemat każdej opowieści, dzięki któremu można budować własne.  Składają się na niego: - Główny temat (sytuacja wyzwalająca lęk). - Główny bohater (dziecko lub zwierzątko, z którymi dziecko się identyfikuje). - Inne wprowadzone postacie (pomagają nazwać uczucia, uczą reakcje). - Tło opowiadania (miejsce dziecku znane).

Wyróżnia się trzy gatunki bajek terapeutycznych:
Bajki relaksacyjne – ich celem jest wywołanie odprężenia oraz uspokojenia. Fabuła bajki zawsze dzieje się w miejscu bardzo dobrze znanym dziecku, ale jednocześnie spokojnym, przyjaznym oraz bezpiecznym. Bohater wszystkimi swoimi zmysłami doświadcza miejsca, w którym przebywa, co sprawia, że również dziecko odbiera bajkę swoimi wszystkimi zmysłami. Relaks ma za zadanie odprężyć mięśnie dziecka. Im jest on głębszy, tym łatwiejsze jest odprężenie, uspokojenie oraz lepsze samopoczucie. Wszystkie zmartwienia dziecka oraz lęki są wyciszane oraz schodzą na dalszy plan. Dziecko, które posiada spokój wewnętrzny, łatwiej upora się z trudnościami jakie stawia mu życie.
Bajki psychoedukacyjne – ich priorytetem jest wprowadzanie pozytywnych zmian w zachowaniu dziecka. Bajkowy bohater zawsze przeżywa problem podobny do tego, który trapi dziecko. Dzięki temu dziecko zdobywa ważne doświadczenie, które uczy jakie wzory postępowania należy w danym momencie zastosować. Bajki te wspomagają trudny proces dorastania dziecka, wskazują nowe wzory myślenia o sytuacjach lękotwórczych.

Bajki psychoterapeutyczne – zawierają zupełnie inny sposób myślenia sprawiający, że sytuacje lękotwórcze dziecko odczuwa w zupełnie inny, nowy sposób. Zastępczo zaspakajają potrzeby dziecka, dowartościowują je, dają poczucie zrozumienia poprzez akceptację. Budują pozytywne emocje, nadzieję oraz przyjaźń, które prezentują bajkowe postacie. Przekazują wiedzę o lękach dziecka oraz wskazują sposoby radzenia sobie z nimi. Celem nadrzędnym tych bajek jest obniżenie lęku u dziecka.

Bajki i baśnie mają swą terapeutyczną moc. Są one dziecku bliskie, nie tworzą sztucznej sytuacji terapeutycznej, nie zmuszają do konkretnych działań, nakierowują tylko na odpowiednią drogę. Przekazywane ustnie czy na piśmie niosą czytelnikowi nadzieję i odsyłają do lepszej, bezbolesnej rzeczywistości.

Poza edukacyjnymi i terapeutycznymi oddziaływaniami czytanie to także sposób na budowanie więzi między rodzicem a dzieckiem, dziadkami a wnukami, wychowawcą a klasą itd.

Bajki dla najmłodszych zwykle są napisane prostym, zrozumiałym i przyjaznym językiem.  Bajki zaspokajają podstawowe potrzeby dziecka: bezpieczeństwo, akceptacja i miłość. Bajki i baśnie mogą przyczyniać się do harmonijnego rozwoju dzieci.  Bajki i baśnie rozwijają wyobraźnię.

 Bajkoterapia stosowana  jest  z  powodzeniem w  przypadku:

różnorodnych lęków, niepokojów, nieśmiałości, niesamodzielności,  nadwrażliwości, objawach zazdrości, agresji, natręctwach, fobiach,  moczeniu,     bezsenności, przejawach zaburzenia i zachowania, trudnych sytuacjach w  życiu  dziecka, niepowodzeń szkolnych, agresji, w przypadku dzieci przewlekle chorych,  lęku, zaburzonej samooceny, jąkaniu się, poczuciu osamotnienia, inności, zaburzonych emocjach,  trudnej sytuacji rodzinnej – dzieci z rodzin dysfunkcyjnych.

Źródła:

- Bajka // W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1. – pod red. J.M.Śniecińskiego. – Warszawa: wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2003

- Bajkoterapia czyli jak z Guziołkiem tworzyć i wykorzystywać bajki i opowiadania w biblioterapii oraz rozwoju aktywności twórczej dziecka w wieku przedszkolnym : Ogólnopolski Konkurs Literacki pt. Razem z Guziołkiem piszemy bajki 2007/2008 / red. Katarzyna Szeliga ; Przedszkole nr 80 w Bydgoszczy ; Miejski Ośrodek Kultury w Bydgoszczy. – Wyd. 3. – Kraków : Oficyna Wydaw. Impuls, 2010

- Bajkoterapia : o lękach dzieci i nowej metodzie terapii / Maria Molicka. – Poznań: Media Rodzina, cop. 2002

- www.biblioteka.wumczest.edu.pl

- www.bajki-zasypianki.pl

Przykład bajki terapeutycznej:

Nieśmiałość i niskie poczucie własnej wartości