Jak komunikować się z nastolatkiem?

Podstawę efektywnej komunikacji z nastolatkiem stanowi świadomość specyfiki okresu rozwojowego, jakim jest adolescencja. Okres dojrzewania jest z jednej strony rozstaniem z okresem dzieciństwa, z drugiej natomiast stanowi wstęp do dorosłości. Orientacja w normach rozwojowych okresu dorastania daje możliwość dostosowania sposobu komunikacji i zachowań do możliwości i potrzeb naszych dzieci. W okresie adolescencji można wyróżnić dwie fazy. Pierwsza obejmuje wiek pomiędzy 11 a 16 rokiem życia i cechuje się ogólnym niezrównoważeniem emocjonalnym, znaczną pobudliwością, drażliwością i labilnością nastrojów. Druga faza to wiek pomiędzy 16 a 19 rokiem życia, której cechą charakterystyczną, w opozycji do pierwszej fazy, jest dążenie do uporządkowania. Faza ta odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu się tożsamości nastolatka, czyli poszukiwania odpowiedzi na podstawowe pytania natury egzystencjalnej, dotyczące tego, kim i jaki jestem, sensu i celowości życia. Koncentrując się na bardziej szczegółowym opisie zachowań prezentowanych przez młodzież należy zaznaczyć, że zmiany w funkcjonowaniu dziecka w okresie dorastania zachodzą w wielu sferach rozwoju- fizycznej, poznawczej, emocjonalnej oraz społecznej. Poniżej zostaną omówione najważniejsze z nich. W okresie dorastania zmianom ulega m.in. sposób podejmowania decyzji. W tym czasie początkowo obserwuje się, że bardzo duże znaczenie ma aprobata grupy rówieśniczej i to na niej w dużej mierze dorastający ludzie opierają swoje wybory, przynajmniej w początkowych fazach adolescencji. Pomiędzy 12. a 14. rokiem życia nastolatkowie zyskują zdolność do  myślenia bardziej abstrakcyjnego i logicznego, przewidywania następstw swoich działań i wyciągania wniosków. Duże znaczenie dla rozumienia funkcjonowania młodzieży ma także świadomość swego rodzaju egocentryzmu nastolatków czyli nadmiernego skupienia na własnej osobie oraz własnych przeżyciach, ich rozpamiętywania, a czasem także przekonania o własnej wyjątkowości. Istotne są także zmiany zachodzące w sferze emocjonalnej. Funkcjonowanie emocjonalne młodzieży cechuje bowiem znaczna gwałtowność, intensywność i zmienność. Nastolatków charakteryzuje bowiem tendencja do szybkiego przechodzenia od emocji ogólnie przyjętych jako przyjemne do tych, które są uznawane za nieprzyjemne. Jednakże wydaje się, że najważniejszym i kluczowym aspektem jest proces kształtowania się tożsamości dziecka. Oddziałuje on na emocje nastolatka, wywołując skrajne stany od lęku i poczucia zagubienia do swoistej ciekawości i poczucia autonomii. Kształtowanie się tożsamości manifestuje się również w zachowaniu, a konkretnie eksperymentowaniu z wyglądem zewnętrznym jak również własnymi przekonaniami. (Szczepkowski, 2014)

Ta krótka charakterystyka stanowi swego rodzaju wstęp do tematu głównego czyli komunikacji z nastolatkiem. Absolutną podstawą skutecznej i efektywnej komunikacji z dostającą młodzieżą jest relacja. Relacja rodzic- dziecko stanowi swego rodzaju fundament, na którym rodzic może budować dobry kontakt z dzieckiem. Trafna i bardzo pomocna wydaje się być metafora kubka zaproponowana przez Lawrence Cohen w książce pt. „Rodzicielstwo przez zabawę’:

„Wyobraź sobie, że każde dziecko ma w środku kubek, który trzeba wypełnić uczuciem, miłością, poczuciem bezpieczeństwa i troską. Dzieci, których kubek jest pełen, chętniej nawiązują współpracę, są szczęśliwsze i twórcze. Dzieci, których kubek jest pusty, są mniej chętne do współpracy, nieszczęśliwe i powtarzają zachowania, które wpędzają je w kłopoty. Jednym z najważniejszych zadań rodzica jest dostarczenie okazji do ponownego napełnienia kubka. Można to osiągnąć, poświęcając mu uwagę, spełniając jego potrzeby, pozwalając mu wybierać, słuchając go, i zachęcając do podjęcia wyzwań”

A zatem rozpoczynając rozważania na temat skutecznej komunikacji z nastolatkiem należy pamiętać o systematycznym napełnianiu kubka czyli o budowaniu relacji z własnym dzieckiem- bezwarunkowej miłości, zaspokajaniu potrzeb psychicznych dziecka, trosce, zainteresowaniu i akceptacji.